Adına şehir ismi değiştirilen havacı şehit Fethi Bey

Tarih labirentleri sürprizler, hoşluklar, çarpıcı gerçeklerle dolu elbette. İçine ne kadar dalar, girer hatta kaybolursanız o kadar etkileyici, sarsıcı keyiflere gark oluyorsunuz. Muhabir arkadaşlarımız Erdoğan Cankuş ve
Cem Kaytan'ın Muğla'dan geçtikleri bir haberin satır araları bu dediklerimin somut bir örneği. Ve bu örnek Türk Silahlı Kuvvetleri' nin zirvesindeki bir paşadan, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halil İbrahim Fırtına'dan geliyor. Fırtına Paşa şu cümleyle özetliyor bu tarihi gerçeği. "Şehit bir havacı uğruna şehrin ismi değiştirilmiş. Dünyada bunun bir örneği daha yok!.."

Göklerden gönüllere
Bu açıklama geçtiğimiz günlerde Fethiye'de gerçekleştirilen büyük bir törenle, Şehit Fethi Bey anıtı açılırken yapıldı. Yedinci Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in yanı sıra çok sayıda komutanın ve sivil yurttaşın da katıldığı bu törende ilgi çekici başka tarihi gerçekler de çıktı ortaya. Hem bunları paylaşmak hem de Şehit Pilot Fethi Bey'le ilgili bilgiler vermek istiyorum size. Çünkü "İstikbal Göklerdedir" diyen bir liderin evlatları olarak göklerden gönüllere inen şehit kartalları anımsamak da boyun borcudur hepimiz için.

Gözyaşı seli
Şu anda turizm ve tatil cenneti olan Fethiye'nin adı Meğri'ydi o zamanlarda. 1914 yılında şehit düşen ilk tayyareci Şehit Fethi Bey'in ismini alması şehidimizin o bölgenin çocuğu olmasından mülhem. Bir vefa abidesi olarak yükselen anıtın açılış töreninde ilk tayyareci Pilot Şehit Fethi Bey'in ikinci kuşak yakınları Aynur Önaçar, Ayşe Alev Günek' in gözyaşlarını tutamaması işte bu yüzden oldu.

Komutan teşekkürü
Hava Kuvvetleri Komutanı Halil İbrahim Fırtına, Fethiye Belediye Başkanı Behçet Saatcı'ya bir plaket sundu ve dedi ki: "Bir havacı adına şehrin ismini değiştirmişsiniz. Bunun dünyada başka örneği var mı bilmiyorum. Baktığımız zaman böyle bir olayla karşılaşmadık. O nedenle Silahlı Kuvvetler adına nasıl teşekkür edeceğimizi bilemiyoruz. Komutan arkadaşlarla şükranlarımızı sunmaya geldik" dedi.

Tayyare resmi
Fethiye Belediye Başkanı kök boyalı bir halı hediye ederken, "Fethiye halkı Türk Havacılığı'na en büyük hediyeyi, ismini vermiştir" dedi. Fethiyeli olan Korgeneral Erdoğan Karakuş'un araştırmasıyla 1930'da yazılmış, imparatorluktan belgeli bir Fethiye yazısının arşivlerden çıkarıldığını söyleyen Orgeneral Halil İbrahim Fırtına, bu yazı ile Şehit Fethi Bey'in tayyaresinin resmini Fethiye Belediye Başkanı Behçet Saatcı'ya verdi. Ayrıca Şehit Fethi Bey'in ikinci kuşak yeğenleri Ayşe Alev Günek ve Aynur Önaçar'a birer şilt sundu.

İlk gece uçuşu
Hava Kuvvetleri Komutanlığı Özel sekreteri Hava Kurmay Albay İsmet Çıngı, Türk havacılık tarihinde ilkler arasında yer alan Yüzbaşı Fethi Bey'in Türk Hava Kuvvetleri'nin ilk gece uçuşunu gerçekleştirdiğini ifade etti. Balkan Savaşı'nda keşif görevleri icra eden Fethi Bey'in önemli başarılara imza atarak, gümüş liyakat madalyasıyla ödüllendirildiğini belirten Çıngı, "Fethi Bey ve Üsteğmen Sadık Bey, 27 Şubat 1914'te Şam'dan havalandıktan kısa bir süre sonra Şam ile Kudüs arasındaki Taberiye Gölü civarında kayalık bir araziye düşerek şehit oldu. Fethi Bey ve üsteğmen Sadık, Hava Kuvvetleri'nin ilk hava şehitleri unvanını almıştır. Fethi Bey'in mezarı Şam'da Emeviye Camisi'ndeki Selahattin Eyyubi Türbesi'nin yanında bulunmaktadır" dedi.

'İnsan olmak erdemi'
Daha sonra anıtın yapımında büyük katkısı bulunan Emekli Hava Albay İlhan Özdilek'e geldi konuşma sırası. O da anıtın yapılışıyla ilgili olarak, "Fethi Bey'in kişiliği, havacılığın ilk yıllarındaki uçuş giysileri içinde Türk havacılığının gelişmesini ufka bakarak izleyişindeki özgüven ve ölümsüzlüğe ulaşmışlığının ifadesi olarak cennette uçuşu, kartal kanatları ile bezenmiş mezarla sembolize edildi. Adının Fethiye'ye verilişi, Fethiye'ye özgü Likya lahdinin üzerinde duruyor olmasıyla temsil edildi" diyerek bilgilendirdi katılımcıları.

Herkes mutlu oldu
Ve bu dünya incisi merkezin, Fethiye'nin Belediye Başkanı Behçet Saatcı, "Bir asır önce bizim topraklarımız olan, ancak şimdilik İsrail toprakları içindeki bölgede şehit düşen pilotumuzun adını almaktan mutluyuz. Anıtlar aynı zamanda insan olabilmek erdeminin simgesidir" diyerek dile getirdi duygularını. http://www.sabah.com.tr/2004/12/27/yaz14-10-123.html

ŞEHİT PİLOT YÜZBAŞI MEHMET FETHİ BEY ( 901-4 )

             İnsanlık tarihinin yeni ve önemli bir sayfasını oluşturan havacılığın makinalaşma ve uçak üretimine geçildiği dönemlerinde her ülkede olduğu gibi Türkiye' de de bu konuya karşı büyük bir ilgi oluşmuştur. Havacılık sektörünün ve uçak sanayiinin hızlı gelişiminin yanında uçağın etkin bir savaş aracı olarak dünya ordularında yer alması, Türk ordusunun da bu önemli ve güçlü silahı elde etmesi gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu amaçla; uçak alınmasına ve bu uçağı kullanabilecek personel yetiştirilmesine karar verilmişti. Dönemin Harbiye ve Bahriye Nezâretlerinin yani bugünkü anlamda Milli Savunma Bakanlığı ile Deniz Kuvvetlerinin yayınlamış olduğu bildirilerle yaptığı havacılığa davet bildirisi bir çok gönüllü ve istekli gencin katılımını sağlamıştır. Bu çağrıya gönüllü olarak koşanlardan birisi de Mehmet Fethi Bey' dir. Havacılığın temellerinin atılması için eğitim amacıyla ilk etapta Avrupa' ya gönüllülerden seçilerek gönderilenler olmuştur. Fethi Bey' de Deniz Kuvvetlerinin Makina sınıfından havacı olması amacıyla seçilen ve Avrupa' ya eğitime gönderilen ilk grup havacılarındandır.

            Mehmet Fethi Bey, Milâdi 1887 (Rûmî 1303) yılında Ayazpaşa/İSTANBUL’ da doğdu. İlkokulu Firuzağa İlkokulu’nda, orta tahsilini ise Salıpazarı Fevziye Ortaokulu’nda yaptıktan sonra 1901 yılında Deniz Çarkçı Lisesi’ne girmiştir. Buradan 1908 yılında mezun olan Mehmet Fethi Bey, Çarkçı Üsteğmen rütbesiyle fabrikaya tayin edilmiştir.

            1910 yılında Hamidiye Kruvazöründe motor çarkçısı olarak görevlendirilmiş, ardından 1911 yılında silah tamir fabrikasına atanmıştır. Burada yaklaşık bir yıl görev yaptıktan sonra uçak makinisti olarak yetiştirilmek üzere 3 Temmuz 1912 tarihinde İngiltere’ye eğitime gönderilmiştir. Ancak uçuculuk konusunda büyük bir yeteneğe sahip olduğunun anlaşılması üzerine Üsteğmen Mehmet Fethi Bey, makinist eğitimi yerine pilotaj eğitimine alınmıştır. Eğitim gördüğü sıralarda Balkan Savaşı’ nın çıkması nedeniyle pilotaj eğitimini tamamlayamadan yurda dönmüş ve Fen Kıt’aları Genel Müfettişliği’nde (Kıtâat-ı Fenniye Müfettiş-i Umûmîliği) pilot olarak görevlendirilmiştir. 

            Balkan Savaşı’nda gösterdiği başarılar nedeniyle gümüş liyâkat madalyası ile ödüllendirilen Mehmet Fethi Bey, aynı zamanda Türk Hava Kuvvetleri tarihinde ilk savaş görevi alan sekiz Türk pilotundan birisidir. Yine Türk Hava Kuvvetleri tarihinde (Şubat 1913) ilk gece uçuşunun yapılması, yine uçaklarda ilk bombanın kullanılması ve düşman hatları üzerinde havadan ilk defa (Bulgar hatları üzerine) bombanın atılması da 1913 yılında Balkan Savaşları sırasında Üsteğmen Fethi Bey tarafından gerçekleştirilmiştir.

            14 Kasım 1913 tarihinde Hava Kuvvetlerinde ilk kol uçuş görevi gerçekleştirilmiş, uçuşu gerçekleştiren Yüzbaşı Fesa (EVRENSEV) liderliğindeki uçuş ekibinde Üsteğmen Fethi Bey’ de görev almıştır.

            Mehmet Fethi Bey, 9 Ocak 1914 tarihinde Yüzbaşı rütbesine terfi etmiş ve aynı yıl Hava Kuvvetleri personeli arasından seçilerek oluşturulan ve iki uçuş ekibi tarafından gerçekleştirilmesi planlanan “İstanbul-Kahire” uçuşunun “1 nci Uçuş Ekibi” nde pilot olarak görevlendirilmiştir. 

            Türk Havacılık Tarihi’nde “İstanbul-Kahire Hava Seyahati” veya “İstanbul-Kahire Uçuşu” olarak yer alan bu uçuş, 8 Şubat 1914 günü her iki uçuş ekibinin Yeşilköy/İSTANBUL’ dan havalanmalarıyla başlamıştır. “Muavenet-i Milliye” adını taşıyan Bleriot-11B tipindeki çift kişilik keşif uçağı ile uçuşa devam eden Pilot Yüzbaşı Mehmet Fethi Bey ve Râsıd Yüzbaşı Sadık Bey (1 nci Uçuş Ekibi) uçuşun beşinci etabında 11 Şubat 1914 günü 4000 metre irtifadan Toros Dağlarını aşarak Türk Hava Kuvvetlerinin ilk yüksek irtifa rekorunu elde etmişlerdir.

            Yüzbaşı Fethi Bey ve Yüzbaşı Sadık Bey, onuncu etap olan Şam-Kudüs hattına kadar uçuşu başarıyla devam ettirmişler, ancak uçuşun onuncu etabını gerçekleştirmek üzere 27 Şubat 1914 günü Şam’ dan havalandıktan kısa bir süre sonra Taberiye Gölü civarında Küfrühar Kayalıkları üzerinde uçak düşmüş, Yüzbaşı Fethi Bey ile Yüzbaşı Sadık Bey şehit olmuşlardır. Türk Hava Kuvvetlerinin ilk hava şehitleri olan Yüzbaşı Fethi Bey ve Yüzbaşı Sadık Bey’ in cenazeleri Şam’ a getirilmiş ve Emeviye Camisinde bulunan Selahaddin-i Eyyûbî Türbesinin yanına gömülmüşlerdir.

            Bu iki kahraman havacının şehit olduğu Taberiye Gölü doğusunda “Ayn Gev” yakınında bir anıt yaptırılmıştır. Anılan anıtın üzerinde şu ifadeler yer almaktadır;

            “ El Fatiha… Osmanlı Ordusunun ilâ-i mîsâli (şanını yüceltme) için Mısır’ a gitmek üzere İstanbul’dan teyrân ederek (uçarak) tesâdüf eylediği muhalefet-i havadan dolayı bu noktada sukût eden (düşen) Muavenet-i Milliye tayyaresinin süvarileri Şehit fedâkar Yüzbaşı Fethi ve Mülâzım-ı Evvel Sadık Bey’lerin ruhuna…”

            Yine bu uçuşun kahramanlarının anısına 1914 yılında İstanbul’un Fatih semtinde bir anıt inşasına başlanmış ve söz konusu anıt 1916 yılında bitirilmiştir.

            Hava Kuvvetlerine pilot olarak katıldığı 1912 yılından şehit olduğu güne (27 Şubat 1914) kadar vatanı için üstün hizmetlerde bulunan ve uçuşla ilgili bir çok ilk’ i gerçekleştiren Fethi Bey’in anısına, 1914 yılına kadar Muğla’nın “Megri” (Makri) adıyla anılan ilçesinin isminin “Fethiye”  olarak değiştirilmesidir. Fethiyeliler ilçelerine Fethi Bey’in büstünü dikmişlerdir. Şair Behçet Kemal ÇAĞLAR’ın  O’nun için yazmış olduğu dörtlük büstün kaidesinde yer almaktadır.

Arslan uçtu diye söylenir methi

Bu kutsal toprağın çocuğu Fethi

Bak “Fethiye” oldu sayende Megri

Arslanım, gölgende hürdür vatan.