|
18 Mart 1912
Özet: Orduda hava okulu ve havacılık kuruluşu hakkında
rapordur.
Paris Büyükelçiliği askeri ataşe yardımcısının
önerisiyle Fransa'dan gelen ve Fransız hükümetinin İstanbul
askeri ataşesi tarafından şahsınıza ve Genelkurmay Başkan
Vekili paşa hazretlerine takdim edilen (Rober - Esnolt -
Pleteri) veya belirtilen üç ismin ilk harflerinin birleştirilmesiyle
oluşmuş REP uçak fabrikasının müdürü Bay Simone ile uçaklar
hakkında gerekli incelemelerde bulunuldu. İncelemelerimiz
üç nokta üzerinde yoğunlaştırılmıştır.
Birincisi, İstanbul'da kurulacak havacılık okuluna
ait proje; ikincisi, havacılık okulunun yerinin seçimi;
üçüncüsü ise, orduda hava birliğinin kurulması.
Paris askeri ataşeliğinden şimdiye kadar bu
hususlarda çeşitli projeler alınmış ve bunlara paralel
olarak REP fabrikası da bulunduğundan, belirtilen projeler
detaylı olarak incelenmiş ve birbirleriyle karşılaştırılmıştı.
Hiç bir noksanı olmayan ve her şeyi çok iyi şekilde düzenlenmiş
olan REP fabrikası projesi Bay Simone ile tekrar incelendi.
Önce: Okul projesi kapsamında değişik sistemde uçakları
inceleme ve karşılaştırma için 100.000 Frank bedel
konulmuştu. İleride muhtelif sistemde uçakları tetkik
ederiz, yalnız şimdilik bize çok iyi bir okul gereklidir,
diyarek vaz geçtik.
Birinci olarak: Hangarlar ve diğerleri hakkında
incelemelerde bulunduk, memleketimizde söz konusu hangarları
inşa etmenin daha kârlı olacağını bu nedenle tarafımızdan
inşa edileceğini söyleyerek bunların da tutarını çıkardık.
İkinci olarak: Okul meydanının düzeltilmesi ve düzenlenmesi
için 10.000 Frank konulmuştu. Bu da tarafımızdan yapılacaktır
diyerek çıkardık.
Üçüncü olarak: Yalnız uçak okuluna ait alet ve
edevata sıra gelince onların fiyatında da küçük bir değişiklik
yapılmıştır.
Çeşitli projeler incelenirken bir okul kurulması için
gerekli masrafın ortalama olarak 15.000 lira olabileceğine
dair bir kanaat oluşmuştu; ve bunun için de 15.000 lira
okulun kurulması ve 5.000 lira okulun bir senelik masrafı ve
20.000 lira da orduda havacılık kuruluşunun meydana
getirilmesi için harcanacağı düşünülerek Genelkurmay
tarafından toplam 40.000 lira ödenek istenmişti.
Bay Simone'nin önerdiği proje ordumuzun ihtiyaç
duyduğu havacı subaydan fazla miktarda yetiştirebilmek üzere
düzenlenmiş bir proje olduğundan gerekli değişiklikten
sonra herhalde yaklaşık 15.000 lira ortalama bir fiyatla
okul kurulabileceğine daha sonra bir kanaat oluşmuş oldu.
Bay Simone'nin okul projesinin sonucunda on subayımızı
ve onbeş uçak makinisti ve diğer personeli hiç bir ücret
talep etmeksizin fabrikasında eğiteceğini ve buraya bir mühendis
ile bir tayyareci göndererek üç ayda okulu kuracağını
kabul ediyor ve okulun kurulmasından sonra subaylarımız vasıtasiyle
okulun çok iyi yönetileceğini de bildiriyor.
Okul yerinin belirlenmesi için komisyonumuz ve Bay
Simone beraber Çırpıcı, Vidos, Safraköy, Dudurlu, Sarıgazi
dolaylarına gidildi.
Okul meydanı için iki kilometre eninde ve 700 metre
boyunda düz yer gereklidir. Civardaki vadilerden gelen hava
akımları ile anafor ve sağnaklardan uzak ve korumalı
kalmak üzere yüksek bir yerde bulunması ve engel ve ağaçlardan
uzak olması ve etrafta yüksek dağlar bulunmamakla beraber
beş, on kilometrelik uzaklığa kadar uçakların gidip
gelebilmelerini temin için etrafın da gayet açık bulunması
gerektiğinden Çırpıcı, Vidos köyleri ile Dudurlu ve Sarıgazi
tarafları beğenilmedi. Yeşilköy'ün ilerisinde Kalitarya köyü
ile Ayamama çiftliğinden Safraköy'üne kadar açık olan düz
arazi tamamen uygun olduğundan hemen orasının okul yeri
olmak üzere seçilmesine karar verildi. Söz konusu arazi
yaklaşık olarak dört, beş bin dönümden ibaret ve gayet düz
olduğu gibi şu anda bile orada okul kurulması mümkün
olacaktır. Yalnız ortasından geçen telgraf hattı uçaklar
için büyük bir engel olacağından, söz konusu hattın
biraz uzaktan dolaştırılması suretiyle bu engelin de yok
edilmesi mümkündür. Civarında uçaklar için başka bir
engel bulunmamaktadır. Uçmakta olan uçakların istenildiği
noktada yeri inmeleri mümkündür. Uçakların havadan yere
inecekleri alanın çok düz olmasına çok önem veriliyor.
Tabii ki bu önem acemi olan havacılar içindir. Çünkü çoğu
kazalar bu sırada meydana gelmektedir. İstanbul ve civarında
esmekte olan rüzgarların büyük çoğunluğu kuzeye ait rüzgarlardan
olduğu ve uçakların havaya emniyetle yükselmeleri için bu
rüzgarlara karşı hareket etmeleri gerekmekte olduğundan
hangarların kapıları kuzeye çevrilmiş olmak üzere
Kalitarya köyü ile Ayamama çiftliği arasında ve bir hat
üzerinde tertibine karar verildi. Diğer yapılar sırasıyle
dizilecektir. Kalitarya köyü Yeşilköy'e ve demiryoluna yakın
bulunduğundan gerek okul idaresi ve gerekse öğrenci için
ulaşım temin edilmiş olacaktır.
Seçilen arazinin Agop beyin çiftliği dahilinde olduğu
öğrenildi. Dört - beş bin dönüm arazinin kıymeti dönüm
başına bir ve nihayet iki lira kadar tahmin edilmekte ise de
herhalde ileride kamulaştırılması arzu edildiğinde bir değer
takdir edileceği tabiidir. Şimdilik beş, on dönümlük bir
arazinin gerekli olduğunu gördük, daha sonra kamulaştırılmak
üzere bir kaç sene için söz konusu arazinin küçük bir
bedel ile kiralanabileceği de mümkündür.
Yapılacak inşaat: Üç hangarla bir müdür dairesi
ve subay konutu ile ufak bir hastane ve yeraltında bir benzin
deposu, bir karakol ve bir tamir ve imalathane ile bir de
yedek parçalara ait depodan ibarettir.
Orduda havacılık kuruluşuna gelince:
Tayyarecilik için daha hiç bir
hükümet kalıcı bir teşkilat kuramamıştır. Yalnız
Fransızlar iki yedek olmak üzere sekizer uçaklı müfrezeler
kurulmasını düşünmektedir. Memleketimiz için sekiz uçaklık
bölükler hem pahalı ve hem de gezici olamıyacağından dörder
uçaklık bölük kurulmasını daha uygun görüyoruz. Buna
paralel olarak gelecek için inceleme ve araştırmalarda
bulunulmuştur.
Önce; Kurulacak okul, aynı zamanda bir uçak genel
merkezini de oluşturacaktır. Burada gerekli olan alet ve
avadanlık sağlanacak ve havacı subayı ile makinistler ve
diğer personel yetiştirilecektir. Bütün bu hazırlıklar
yapıldıktan sonra sırasıyle uçak bölükleri kurularak önce
müfettişliklere ve daha sonra kolordulara birer bölük dağıtılmasının
uygun olduğu düşünülmektedir. Müfettişliklerde
bulunacak uçak bölükleri, kolordulara bölüklerin dağıtımından
sonra, yedek uçak bölükleri ismini alacak ve ilerdeki hatta
bulunacak kolordu uçak bölüklerinin yedeği olacaktır.
Ordumuzda bölük, takım deyimine her subayın kulağının
alışmış olması nedeniyle, havacılıkta da bölük ve takım
deyimini kullanmaya karar verdik. Bir uçak bölüğü iki takımdan
ve bir takım da iki uçaktan oluşacaktır. Birinci takım
daha hafif bir düzenlemeye sahip olacak, ikinci takım ise
onun gerisinde ve fakat daha kapsamlı yani diğerine oranla
daha ağır olacaktır.
Uçaklar ikişer kişilik olmak üzere kabul edilmiştir.
Birinci takımın daha hafif olması için her nekadar Bay
Simone bir kişilik uçakları önermiş ise de memleketimizde
aynı anda hem rasıtlık ve hemde de aynı zamanda pilotluk
yapacak subayı yetiştirmek mümkün olmadığından ve rasıtlık
için tayyarecilik öğrenmek gerekli olmayıp gözü pek ve
cesur herhangi bir subay bu görevi pek mükemmel bir şekilde
yerine getireceğinden ve bir bölük dahilinde değişik ölçüde
alet ve avadanlık veyahut yedek parçaları bulunacağı ve
bunların birbirine karışmasının olası bulunması
nedeniyle bir kişilik uçaklardan vazgeçilerek ikinci takımdan
daha hareketli olmak üzere birinci takımın yine iki kişilik
uçaklarla oluşturulması tekrarlandı. Yalnız bunlar yanlarında
birer yedek motor ile küçük onarımların yapılabileceği
yedek parçalarını arabalarında bulunduracaklardır. İkinci
takıma gelince, yine ikişer kişilik uçak ile birer yedek
motor ve birer çift sağ ve sol kanatları ve bir kaç adet
pervane ve büyük ölçüde diğer yedek parçaları ve kumaştan
yapılmış taşınabilen bir uçak çadırını (hangar 16x16
metre ölçülerinde) ve bir de demirci arabasına sahip
olacaktır.
Hangar bir araba üzerine yüklenmiş olup aynı
zamanda dört uçağı ve diğer personeli barındırmaya
yeterlidir.
REP fabrikasının uçakları tamamen metal (gövde ve
kanatlarda tahta yerine metal kullanılıyor) olması
nedeniyle dışarda da yağmur ve rüzgâr altında bir kaç gün
bırakılabilmektedir.
Arabalar ikişer tekerlekli ve tekerlekleri lastikli
olup hayvanla çekilmesine karar verilmiştir. O halde bir uçak bölüğü
için gerekli olan araba miktarı uçaklar için dört, uçak
çadırı için bir ve bir de demirci arabasına ait olmak üzere
toplam altı arabadan ibarettir. Bundan başka kadrosu için
bir yüzbaşı bölük komutanı, dört tayyareci teğmeni ve
her uçağa bir makinist astsubay ile iki er olmak üzere
toplam 12 erden ve her arabaya iki er hesabi ile yine 12
arabacı erden ve bir su taşıma beygiri ile bir erden ve bölüğün
küçük ağırlığını oluşturacak olan iki araba ile dört
erden oluşması düşünülmektedir. Bay Simone, bir seferde
bir bölüklük uçak ve bütün teçhizatı ile kendisinden
satın alındığında, altı subey ile onbeş eri (makinist)
yine ücretsiz eğitim verdireceğini ve İstanbul için bir mühendis
ile bir havacıyı geçici bir süre için görevlendireceğini
kabul ediyor ve mükemmel bir uçak bölüğü için 9.000
Napolyon istiyor.
Arabalar için bir iki adet satın alınmasını ve diğerlerini
de burada yapmamızı öneriyor ki bu durumda söz konusu
fiyatın da kısmen aşağı ineceği tabiidir. Birinci şartnamenin
imzalanmasından üç ay sonra iki adedinin daha satın alınması
şartı ile şimdilik yalnız iki uçak satın alındığı
halde altı tayyare subayı ile 15 makinist erini yine ücretsiz
eğitecektir. Buna rağmen böyle parça, parça satınalmada
bulunarak bölüklerin kuruluşunu peyderpey ikmal etmek dahi
mümkündür.
Sonuç: Orduda havacı sınıfının kurulması gerçekten
arzu ediliyorsa öncelikle bir okul kurmak ve şimdilik fazla
detayı olmayan bir takımlık uçak satın almak şarttır.
Bunun için gerekli ödenek miktarı komisyonumuza verilmeli
ve komisyon da görevini, sorumluğunun bilincinde olmak üzere
sonuca ulaşabilmek için bütün gücüyle çalışabilmelidir.
Tayyarecilik eğitimi için Paris'e gönderilmeleri
uygun görülecek altı subay ve astsubaya ait 1.500 lira ile
yardım parasından 2.500 lira olmak üzere toplam 4.000 liranın
harcanması için komisyonumuza harcama yetkisi verildiği
takdirde, yol ücreti peşin olarak ve kalanı aletlerin
tesliminden sonra ödenmek üzere hemen bir takımlık uçak
satın alınması için gerekli şartname hazırlanması, altı
subay ve beş astsubayın ücretsiz eğitiminin mümkün olacağı
arz olunur.
18 MART 1912
Teknik Hizmetler Şube Müdürü
Genelkurmay 2 nci Şubede görevli
İstihkam Binbaşı Refik Kurmay
Yarbay Süreyya(İLMEN)
Teknik Hizmetler Şubesinde görevli
Teknik Hizmetler Şubesinde görevli
İstihkam Binbaşı Mehmet Ali
İstihkam Binbaşı Ahmet Zeki
|
