BALKAN SAVAŞI TÜRK HAVA HAREKATI     

  b. Balkan Savaşı'nın İlk Safhasında Türk Hava Harekatı:

           (1) Doğu Ordusunda Türk Hava Harekatı:

    30 Eylül 1912'de seferberliklerini ilan eden Balkan devletleri 16 Ekim 1912 sabahı Osmanlı sınırlarını geçmişlerdi. Trakya'da toplanmakta olan Osmanlı Doğu Ordusu, projeye göre toplayacağı kuvvetlerin yarısını bile hazırlayamadan başlayan bu düşman ileri hareketi karşısında düşman üzerine atılmaya karar vermişti.

    Doğu Ordusu Komutanlığı 21 Ekim 1912 günü saat 14.00'de verdiği bir emirle seyyar orduya bağlı 1, 2, 3, 4 ve Edirne kolordusundan oluşmuş bir kuvvetle sınırlarımız içine giren Bulgar ordusuna taarruza başlamıştı.

    22 ve 23 Ekim 1912'de devam eden Kırklareli muharebelerinde Osmanlı Doğu Ordusu muharebe meydanını düşmana terk ederek güney doğuya çekilmek zorunda kalmıştı. Bulgar ordusu hiç ümit etmediği bu zafer karşısında dikkatli ve kuşkulu bir şekilde Edirne'yi sağ yanında birakarak Edirne ile Kırklareli arasından güney doğu genel yönünde ilerlemeye başladı.

    Doğu Ordusuna ayrılan iki Harlan uçağı Kırklareli'ne gönderildi.

    22 ve 23 Ekim 1912'de yapılmış olan Kırklareli muharebesinde bir çok yerlerde Bulgarlar fena duruma düşmüş iken gece bir sebep yokken birliklerin dağılarak bozgun halinde Pınarhisar yönüne çekilmesi üzerine keşif ve gözetleme için Kırklareli'ne gönderilmiş olan iki Harlan uçağımız da orada düşmana terk edilmişti.

    Bulgar 3 ncü Ordu Komutanı General Dimitriyef'in imzasını taşıyan ve Bulgar Başkomutanlığına yazılan 24 Ekim 1912 tarihli bir yazıda Bulgarların eline geçen ganimetler arasında iki adet Harlan uçağının da bulunduğu bildirilmektedir. Bu yazıya göre Kırklareli'nde Bulgar kayıplarının yaralı ve ölü olmak üzere 200 er ve 20 subaydan ibaret olduğu anlaşılmaktadır.

    Doğu Ordusuna verilen uçakların ordu karargahının bulunduğu Lüleburgaz'da tutulmayarak Kırklareli'ne gönderilmesinin sebebi anlaşılamamaktadır. Bu uçaklar Ordu Komutanlığının yanında tutularak görev verilmiş olsaydı, yararlanmak mümkün olabilirdi.

    Bu sıralarda Doğu Ordusunda hemen Bulgaristan'a taarruz ederek ilerlemek fikri kuvvet bulmuştu. Hatta verilen bir çok emirde subayların Filibe'de yapılacak resmi geçit için resmi elbiselerini yanlarında bulundurmaları emredilmişti. Doğu Ordusu Başkomutanlığı da, büyük bir olasılıkla sıklet merkezini, Bulgaristan'a nakledeceği için uçakları ileri göndermişti.

    Ne yazık ki, Lüleburgaz muharebesinde çok kıymetli keşifler yapması mümkün olan bu uçaklar düşmana sağlam olarak terkedilmişti.

(2) Batı Ordusunda Türk Hava Harekatı:

    Batı Ordusuna gönderilecek iki uçaktan oluşmuş müfrezenin gereken hazırlıklarının yapılması 425 sayılı telgrafla Selanik'te bulunan Batı Rumeli Ordusu Başkomutanlığına emredilmektedir. Bu telgrafta:

    bildirilmektedir.

    14 Ekim 1912 gün ve 463 sayılı telgrafta ise:

  bildirilmekte ve bundan uçakların bakımının da düşünüldüğü anlaşılmaktadır.  

    Uçaklar Selanik'e gelmiş ve eksiklikleri tamamlandıktan sonra Köprülü'ye gönderilmiştir. Köprülü'de uçaklar uçuşa hazırlanmış ve bir kaç uçuş yapılmıştır.

    23 ve 24 Ekim 1912'de Sırplarla Osmanlı ordusu arasında yapılan Komanova muharebesinde Osmanlı ordusu Manastır genel yönünde çekilmeye başlamıştı.

    Ordu Komutanı Zeki Paşa'dan aldıkları sözlü emir üzerine Köprülü'de bulunan uçak müfrezesi Selanik'e dönmüş ve yeniden uçaklar uçuşa hazırlanmış ise de Yunanlıların Selanik'e yaklaşması üzerine 10 Kasım 1912'de uçaklar yakılmış ve havacılar şehirde Fahri zade Adil Bey'in evinde gizlenmişlerdir.

    Havacıları gizlemekte eski iskân müdürü ve milletvekili Hacı Muhsin Bey'in de çok yardımı dokunmuştur. Bu sıralarda göçmenleri İzmir'e götürmek üzere, Mısırlı Prens Ömer Tosun Paşanın gönderdiği bir vapura havacılarımız kıyafet değiştirerek gizlice binmeyi başarmışlardır. O zamanki Selanik'teki İngiliz konsolosunun da bu konuda yardımı dokunmuştu. Bu suretle Yüzbaşı Fesa (Evrensel), Teğmen Nuri ve Fethi esaretten kurtularak İstanbul'a gelmişlerdi. Sadece Teğmen Abdullah Yunanlılar tarafından yakalanarak esir edilmişti.

    Yunanlıların ise Selanik, diğer Rumeli şehir ve kasabalarının işgalinden sonra, ordularının yalnız Yanya kalesi ile uğraşmaktan başka bir işi kalmamıştı. Kale ordusundan başka elde bulunan uçaklarını da kaleye karşı kullanmışlardı.

           (3) Edirne Müstahkem Mevkiinde Türk Hava Harekatı:

    Edirne'ye gönderilecek olan uçakların hareketi biraz gecikmişti. Genel Karargah: "İlgili personele emir bildirildirilmesine rağmen, Edirne kalesine gönderilecek uçak müfrezesinin henüz hareket etmediği haber alındığından acele olarak gönderilmeleri ve elde bulunan uçakların yedek malzemelerinin yeter miktarda olmadığı öğrenilmiş bulunduğundan, uygun miktarda yedek malzemenin imal ve satın alınması ve sonucun Fen Kıt'ası Müfettişliğine" yazısı ile bu uçakların hareketlerinin çabuklaştırılması istenilmişti.

    Edirne'ye gidecek olan uçaklar yola çıkmış fakat Bulgarların ileri hareketi nedeniyle yollar kesildiği gibi birliklerin yer değiştirmesi dolayısiyle sağlam bir temes kurma  ve iletişim de kalmamıştı. Başkomutanlık bu uçaklardan keşif ve irtibat amacıyla yararlanmak istemiş ve bunların Çorlu veya Çerkezköy'ünde kurularak göreve başlamaları arzu edilmiş ise de  Başkomutanlık ile Harbiye Nezareti arasında gönderilen telgraflar ve yazılardan anlaşıldığına göre vagonlar üzerinde bulunan uçakları bulmak mümkün olamamış ve uçaklar Yeşilköy'e getirilerek uçuşa hazırlanmıştır.

    Bu suretle Edirne kalesine ayrılmış olan uçaklar oraya gönderilmeyerek verilecek görevleri yapmak üzere Yeşilköy'de uçuşa hazır bir hale getirilmişti. Edirne'ye gönderilemeyen uçaklar yanında balondan da yararlanılamıyordu.

    6 Kasım 1912'de gerek morali yükseltmek ve gerekse keşif için mevcut olan bağlı balon ilk kez uçurulmak istenmiş ancak yeterli miktarda gazın bulunmayışı ve balonu yönetecek yetişmiş personelin olmayışı nedeniyle bundan da yararlanılamamıştı.

    Bu arada Edirne Müstahkem Mevkii Komutanı Şükrü Paşa, 8 Kasım 1912 gün ve çok acele olarak gönderdiği bir şifreli telgrafta: 

 denilerek uçak istenmekte idi.

    Karadan uçak göndermek imkanı bulunmadığına göre bu işin havadan yapılması gerekiyordu. Bunun için bir uçağın uçarak Edirne'ye gitmesi uygun görülmüş ve Fen Kıt'ası Genel Müfettişliği aracılığı ile Yeşilköy Uçak Okulu Müdürlüğüne emir verilmişti.

    5 Kasım 1912'de aradan bir iki gün geçtiği halde uçağın Edirne'ye gönderildiğine dair Uçak Okulundan bir haber çıkmayınca, 10-11 Kasım 1912 gün ve Başkomutanlık Genelkurmay 1 nci Şubesinden yazılan bir yazı ile bu uçağın derhal hareket etmesi istenilmektedir. Bu yazıda: 

 denilmektedir.

    Pilotların tecrübesizliği, uçabilinlerin uzun uçuşlara alışık olmaması, uçakların o zamanki ilkel hali, saatte ne miktar benzin harcandığının bilinmemesi yüzünden, İstanbul ile Edirne arasındaki 210 kilometrelik yolun aşılması gerçekten zordu. Bunun için Hava Okulu Müdürlüğü elindeki uçağı göndermeden önce uçağın havada kalma süresini ve benzin harcamısını kesin olarak bilmek istiyordu.

    Edirne'ye uçak götürmekle görevlendirilen yabancı pilot Granil'in kullandığı uçağın özelliklerini bilmesi gerekir. Bununla beraber bu yabancının kaleye giderek kuşatma altında kalmak istememesi veya Edirne'ye giderken Bulgarların eline düşmekten çekinmesi nedeniyle bildiklerini gizlemiş olması olasılığı vardır.

    11 Kasım 1912 tarihli Fen Kıt'asından, Hadımköy'ünde bulunan Başkomutanlığa yazılan bir telgraf bu konuda neler düşünüldüğünü açıkça anlatmaktadır. Bu telgrafta:

    " belirtilmektedir.

    Bu denemeden elde edilen sonuç belli olmamakla beraber Başkomutanlık Vekaletinin 18 Kasım 1912 tarihli yazısına göre uçağın Edirne'ye gidebileceğine kanaat getirildiği anlaşılmaktadır.

 Bulgarlara gelince:

    Kırklareli başarısından sonra Lüleburgaz yönüne doğru ilerleyen ordunun yan ve gerilerini korumak için bir çok birlikleri Edirne müstahkem mevkii karşısında boş yere tutmuşlar ve ellerindeki balon ve uçak gibi keşif araçlarını bu bölgede kullanmışlardır.

    Türk ve Bulgar orduları arasında Lüleburgaz bölgesinde yapılan muharebenin devam ettiği 28, 29, ve 30 Kasım ve 1, 2 Aralık 1912 günlerinde Edirne ve dolayları devamlı olarak gözetleme altında tutulmuştur.

    Bulgar kuşatma ordusu Edirne'ye karşı 28 Ekim 1912'de ilk kez Kemal köyü batısındaki sırtlarda sabit bir balon uçurmuşlardır. Bu balon yaklaşık olarak 250 metre yüksekliğe çıkmış ve 15 dakika kadar havada kalmıştır.

    29 Ekim 1912 günü üzerine kuvvet çekmek ve bu suretle Doğu Ordusuna yardım etmek amacıyla Edirne batısındaki Meriç ve Arda nehirleri arasında önemli bir yer olan Meraş'dan 4 ncü Nişancı, 28 nci ve 33 ncü Piyade Alaylarından oluşmuş bir kuvvetle batıya doğru bir hareket başatılmıştır.

    Batı cephesinden de üç alaylı birleşik bir gösteri kolu bu harekata katılmıştı.

    Bulgarlar 29 Ekim 1912'de keşif ve gözetleme için Kemal köyündeki balondan başka iki uçak da uçurmuşlardı.

    Bu uçaklar batıya doğru ilerleyen birliklerin hareketlerini saatlerce gözetlemişlerdi. Aynı gün uçurulan balona Türk topçusu tarafından ateş edildiğinden derhal indirilmişti.

    30 Ekim 1912'de bir düşman uçağı Karaağaç - Edirne - Meraş yönünde uçmuştu.

    31 Ekim 1912'de Bulgar balonu batı cephesine yükselerek gözetlemede bulunmuştu. Bir Bulgar uçağı da Karagöz Tabya üzerinden Edirne'ye geçmiş ve bildiri atmıştı. Bu bildiride kalenin teslim olması istenmekte ve "Biz Osmanlı hükümeti ile savaşıyoruz. Müslüman halka karşı değiliz, amacımız kan dökmek değil, sizi gaddar Osmanla hükümetinden kurtarmaktır. Gelin teslim olun." denmekteydi.

    30 Kasım 1912'de düşman uçağı Edirne'ye bildiri atmıştı. Daha sonra Fındıklı ile un fabrikasına bomba atmış ise de Karaağaç caddesinin 40 metre yakınına düşen bomba bir zarar vermemişti.

    2 Aralık 1912'de düşman uçağı Edirne'ye yeniden bildiri atmıştı.         

Editör :  ercancetinerler@ttnet.net.tr

KAYNAKLAR

Copyright © 2000-2003 Tayyareci