|
b.
Sevr Barış Andlaşması'na Kadar Gelişmeler Ve Barış Andlaşması:
(1) Andlaşma Öncesi:
Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918'de
Mondros Ateşkes Andlaşması'nı imzalayıp savaş halinin sona
ermesini kabul etmişti. Andlaşmanın imzasından sonra İngilizler
Musul ve Mardin'i, Fransızlar Adana, Maraş, Urfa ve Antep'i, İtalyanlar
Antalya'yı askeri işgalleri altına almışlardı. Savaşa
sonradan katılan Yunanlılar da İtilaf Devletleri'nin izni ve
desteği ile 15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal ettiler. Doğu
Trakya'nın bir kısmı Yunan kuvvetlerinin eline geçti. Kurtuluş
Savaşı'nın gerçek ve yeterli sebepleri:
* Mondros Ateşkes Anlaşması'nın insafsızca uygulanması.
* Padişahın halkı değil, kendisini, tahtını düşünmesi ve böyle
bir davranış içinde bulunması.
* Mondros Andlaşması üçüncü maddesi bahane edilerek yurdun dört
bir yanının işgal edilmesi.
* Doğu'da Ermeni ve Pontuslu Rumların Türk halkına karşı hasmane
davranışları.
* Müttefikler tarafından verilen sözlerin dışına çıkılarak,
Yunanlıların İzmir'i işgal etmelerine izin vermeleri ve Yunanlıları
desteklemeleri.
Bu durum karşısında harekete geçen Milli Kuvvetler yer yer çıkan
iç ayaklanmaları bastırdıktan sonra Batı Anadolu'da Yunanlılara
ve Güney'de Fransızlara ve diğer işgal kuvvetlerine karşı savaşa
girişeceklerdi.
Milli mücadelenin amacı, Milletin bağımsızlığını ve kayıtsız
şartsız egemenliğini sağlamak ve devam ettirmekti.
23 Nisan 1920'de Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisi ile
kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin ilk işi
Ruslarla görüşmeler yaparak askeri malzeme yardımını sağlamak
ve düzenli bir ordu kurmak kararı olmuştu.
(a) Sevr Barış Andlaşması:
19/26 Nisan 1920 tarihlerinde San Remo Konferansı'nda kararlaştırılan
Sevr Barış Andlaşması; Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasının
bir belgeye dayandırılması idi. 11 Mayıs 1920'de incelenmek üzere
Osmanlı Hükümeti'ne verilmişti.
(b) Sevr Andlaşması'nın Kabulü:
Padişah Vahidettin Sevr Barış Andlaşması'nın sorumluluğunu üzerine
almak istemediği gibi Meclisi de dağıttı. Padişah andlaşma şartlarını
görüşmek için 22 Temmuz 1920'de Osmanlı Şura'sını toplatı.
Şura, eski Bahriye Bakanı Topçu Rıza Paşa'nın muhalefeti ile
Sevr Barış Andlaşmasını onayladı. Bunun üzerine Osmanlı Hükümeti
Temsilcileri 10 Ağustos 1920'de Sevr'de Sevr Andlaşmasını
imzaladılar. Andlaşma 433 maddelik, aşağı yukarı 150 büyük
sayfalık bir vesikadır. Ekleri, haritaları bu miktarın dışındadır.
Sevr Andlaşması'nı iki taraf delegeleri imzalamıştır.
Taraflardan birini esir İstanbul Hükümeti teşkil ediyordu. İstanbul
Heyeti Damat Ferit Paşa'yla, Hadi Paşa, Dr.Rıza Tevfik ve Reşat
Halis Bey'den oluşuyordu. Karşı tarafta ise galip devletlerin
temsilcileri bulunuyordu. Bunlar İngiltere, Fransa ve İtalya'dır.
(c) Sevr Andlaşmasının İçeriği (Özet olarak):
İtilaf Devletlerince, Osmanlı Devletini yok etmek ve Türk
Milletini boğmak amacıyla hazırlanmış olan Sevr Andlaşmasının
en ağır hükümleri şu suretle özetlenebilir.
SINIRLAR
Rumeli sınırı: İstanbul vilayetinin bugünkü sınırıdır.
Gelibolu yarımadası Yunanlılara verilmiştir.
Batı sınırı: Kırkağaç - Akhisar - Turgutlu - Ödemiş - Tire
- Söke hattının batısı Yunanlılara verilmiştir.
Güney sınırı: Mardin - Urfa - Gaziantep - Osmaniye'nin
kuzeyinden geçmektedir. Bu sınırın güneyi Fransızlara verilmiştir.
Bundan başka Diyarbakır, Elazığ, Sivas ve Tokat bölgeleri Fransız
nüfuz bölgesine verilmiştir.
Doğu Vilayetleri: Doğu vilayetlerinde bir Ermenistan Devleti kabul
edilmiş olup, bölgenin tayini, Amerika Cumhurbaşkanı Wilson'un
kararına bağlanmıştır. Wilson, Ermenistan olarak, Tirebolu, Gümüşhane,
Erzincan, Muş, Bitlis, Erzurum ve Van vilayetlerini tasarlamış
bulunuyordu.
Boğazlar bölgesi: Kocaeli yarımadası - İzmit - Bursa'nın
kenarı - Edremit hattının kuzeyi ve Rumeli bu bölgeye katılmaktadır.
Bölge "Boğazlar Komisyonu" adı altında İngiliz
idaresine bağlanmaktadır.
İtalyan nüfuz bölgesi: Silifke - Ulukışla - Niğde - Aksaray -
Ilgın - Akşehir - Afyonkarahisar - Kütahya hattının güney bölgesidir.
Yani şimdiki Antalya - Muğla - Denizli ve Konya vilayetlerini
kapsamaktadır.
SİYASİ HÜKÜMLER
-İstanbul Hükümeti, andlaşma hükümlerini Anadolu'ya kabul
ettiremezse ve azınlık hakları ile hayatlarını koruyamazsa, İstanbul
vilayeti Osmanlı Devletinden alınacaktır.
-Boğazlar: Ayrı bayrağı ve bağımsız bütçesi olan bir
komisyon idaresinde olacaktır. Boğazlar Komisyonu'nda Karadeniz'de
kıyısı olan bütün devletlerin üyesi bulunmasına karşın, Türkiye'nin
üyesi bulunmayacaktır.
-Sevr Andlaşması uygulanmaya başlandıktan bir yıl sonra, Kürtler
isterlerse bir Kürdistan Devleti kurulacaktır. Türkler bu devleti
tanımaya mecbur olacaktır.
-İzmir ve dolayları, beş yıl süre için resmen Osmanlı
egemenliği altında bulunacaktır. Fakat Osmanlı Devleti bu
egemenliğin icrasını Yunanlılara bırakmıştır. Beş yıl
sonra İzmir'deki yerel parlamento bu bölgenin Yunanistan'a katılmasını
isteyebilecektir.
KARA, DENİZ VE HAVA KUVVETLERİNE AİT HÜKÜMLER
-Kara Kuvvetleri: 700 padişah muhafızı, 35.000 jandarma, 15.000
jandarmayı takviye edici kara askeri olmak üzere, toplam olarak
50.700 kişi olacaktır. Birleşmiş Milletlere veya tarafsız
devletlere mensup subaylar %15 oranında Osmanlı jandarmasının
komutasına, teşkiline ve eğitimine katılacaklardır.
-Deniz Kuvvetleri: Limanlarda enterne edilmiş bütün harp gemileri
İtilaf Devletlerine teslim edilecektir. Yalnız inzibat ve balık
ava için 600 tonilatoyu aşmayan 7 gambot ve 100 tonilatoyu aşmayan
6 torpido bulunacak, deniz subay ve erlerinin sayısı müttefikler
arası bir komisyon tarafından tayin edilecektir.
-Hava Kuvvetleri: Hava kuvvetleri kurmak ve bulundurmak yasaktır.
DİĞER HÜKÜMLER
-Ağır top, zırhlı, tank olmayacaktır.
-Müttefiklerin izni olmadan birlikler yer değiştiremeyecektir.
-Seferberlik tedbirleri alınamayacaktır.
-Askeri birlik mensupları gönüllü ve maaşlı olacak, subay ve
erler için din, ırk, mezhep farkı aranmayacaktır.
-Askeri sanayi kaldırılacaktır.
MALİ HÜKÜMLER
Türk Maliye Bakanlığı ve Türk parlamentosunda tertip edilen bütçe,
müttefikler arası bir komisyonda incelenmeden geçerli sayılmayacaktır.
NOT: Bu andlaşma; Kapitülasyonlar, harp esirleri, deniz ticareti,
gümrükler, zararların ödenmesi, Mondros Ateşkes Andlaşmasındaki
işgal ve kontrol haklarının muhafazası, azınlıklar ve hatta şahsi
bağlılıklara kadar Türk vatanı ve egemenliği aleyhine en ağır
hükümleri de içine almaktadır.
(d) Sevr Andlaşmasının Türk Halkı Üzerindeki Etkileri:
Sevr Andlaşması Türk halkı ve hele aydınları arasında bir
yeis, bitkinlik, ümitsizlik ve teslimiyet ruhu yaratacak yerde
bunun tersine olarak direniş ruhunu kamçılamamıştı. Bu ruh
Anadolu'da yürüyen Milli Mücadeleyi ve Mustafa Kemal Paşa
cephesini beslemiş, şu gerçeklerin ortaya çıkmasını da sağlamıştı.
(I) Artık bir İstanbul Hükümeti yoktur. Padişah, bir gölge
bile değildir. İstanbul Hükümeti'nin siyasal ve diplomasi
yoluyla kazanacağını ilan ettiği ve bazı saf insanların inandığı
hareket tarzının bir hayal olduğu görülmüştür.
(II) Düşmanlardan insaf ve atıfet beklemek boştur.
(III) İmzalanan andlaşma baştan başa hatadır ve haksızlıktır.
(IV) Milletin hak ve istiklalini demek ki ancak milletin mücadelesi
kurtaracaktır.
(V) Şu
halde Mustafa Kemal Paşa'nın giriştiği direniş ve dayatma yolu
doğrudur. Millet esarettin ancak bu yolla kendini kurtarabilir.
O halde tek çıkar yol Milli Mücadele ve Milli Kurtuluş Hareketi
yoludur. Bunu müdrik olan Türkiye Büyük Millet Meclisi 19 Ağustos
1920 tarihli oturumunda Sevr Andlaşmasını imzalayanları ve bu
davranışı onaylayan Osmanlı Şurasında bulunanları vatan haini
olarak kabul ederek, andlaşmaya uyulmayacağını ilan etmişti.
(2) Sevr Andlaşması Öncesi Türk Hava Kuvvetleri Uçak İstasyonları
(1919):
Hava Kuvvetleri Müfettişliğinin 8 Aralık 1918 tarihli emrine göre
Yeşilköy'de 1 nci sınıf, İzmir, Konya ve Erzurum'da 2 nci sınıf
uçak istasyonlarının kurulması planlanmıştı. Kurulması
planlanan ikişer uçak bölüklü birlik için personel atamaları
ayrı, ayrı görülmektedir.
(a) 1 nci Sınıf Yeşilköy Uçak İstasyonu:
Yeri :
Komutanları
:
Komutan Yardımcıları
:
Safraköy/Yeşilköy
Rasıt Binbaşı Mehmet Ali Okar/Selanik
Rasıt Yüzbaşı Ahmet Nüzhet/Şam
daha
sonra 1918
- Mart 1919
1918 - Aralık 1919(Şam'a döndü)
Kartal/Maltepe
Rasıt Binbaşı Latif
Pilot Yüzbaşı Fazıl İskodra
Nisan 1919 - Mart 1920 Mayıs
- Haziran 1920
Rasıt Yüzbaşı İsmail Hakkı/İstanbul
Rasıt Yüzbaşı Sadettin
Nisan 1920
8 Haziran 1920
(I) UÇAK İSTASYONU PİLOTLARI (YEŞİLKÖY):
Atandığı
Yer
:
Sınıfı :
Rütbesi : Adı
: Memleketi :
Nereden Atandığı :
Uçuş
Şube Müdürü
Pilot
Yüzbaşı Fazıl
İskodra
9 ncu Bölük
Uçuş
Şube Öğretmeni
Pilot
Üsteğmen Hasan
Fehmi
Yemen
Almanya
Uçuş
Şubesi Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
Vecihi
İstanbul
9 ncu Bölük
Uçuş
Şubesi Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay Halil
İstanbul Bölükten
Rasıt
Şubesi Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay Bezmi
İstanbul 1
nci Bölük
Rasıt
Şubesi Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay A.
Cemal
İstanbul
-
(II) UÇAK İSTASYON RASITLARI (YEŞİLKÖY):
Atandığı
Yer
: Sınıfı :
Rütbesi :
Adı
: Memleketi :
Nereden Atandığı :
Refakat
Şubesi
Rasıt
Teğmen
Hasan Basri
Maraş
Pilotaj Eğitimi
Rasıt
Şube Müdürü
Rasıt
Yüzbaşı
İzzettin
Afyon
3 ncü Bölük
Rasıt
Şubesi Öğretmen
Rasıt Üsteğmen
Cemal
Rodos
Hv.Kuvvetlerinden
Rasıt
Şubesi Öğretmen
Rasıt
Üsteğmen
Hüseyin Mazlum
Üsküp
Rasıt
Şubesi Öğretmen
Rasıt
Üsteğmen
Hüseyin Hüsnü
İstanköy 3
ncü Bölük
Fen
Şubesi
Pilot
Üsteğmen
Mithat
İstanbul
Fabrika
Müdürü
Makina
Üsteğmen
Aziz İstanbul
Fabrika
Foto
Şube Müdürü
Rasıt
Üsteğmen Süleyman
Sırrı
İstanbul Refakat
Şubesi
Muhafız
ve Hiz.Bl.K.
Rasıt
Üsteğmen
Salim İstanbul
Yeşilköy İstasyonu
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Fazıl
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Ferit
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Yakup
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Murat
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Osman
İstasyon
Pilot Adayı
Aday
Astsubay
Kemal
İstasyon
Pilot Adayi
Aday Astsubay
Vecihi (GÖYNÜMER)
İstanbul
(III) 1 NCİ BÖLÜK PERSONEL DURUMU (YEŞİLKÖY 1919 -
1920):
Atandığı
Yer
: Sınıfı
: Rütbesi
. Adı
: Memleketi : Nereden
Atandığı:
Bölük
Komutanlığı
Rasıt
Yüzbaşı
İsmail Hakkı
İstanbul Konya
(gelmedi)
Bölük
Komutanlığı
Rasıt
Teğmen
Osman Tayyar Selanik
Yeşilköy Uçk.İst.
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot Üsteğmen
H. Avni (ARIKKÖK)
Manastır 6 ncı Bölük
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
Hasan Fehmi
Maltepe/İst. 6 ncı Bölük
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
Nurettin
İzmit
6 ncı Bölük
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Onbaşı
Max Suchin
Viyana 6
ncı Bölük
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen Sadettin
(ARIPEK)
İstanbul Pilotaj Eğitimi
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen
M. Sabri
İstanbul 5 nci Bölük
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen
C. Sami
Edirne 9
ncu Bl.K.V.
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Teğmen
Sıtkı (TANMAN)
İstanbul Konya
(gelmedi)
Bölük
Hesap Memuru Sivil
Hesap Me.V. M. Sami
Sivas
Yeşilköy Uçk.İst.
Bölük
Tüfek Ustası
Sivil
Tfk.Us.IV
Hüsnü (KALKANDELEN) Kalkan
Yeşilköy Uçk.İst.
(IV) 2 NCİ BÖLÜK PERSONEL DURUMU (YEŞİLKÖY 1919 - 1920):
Atandığı
Yer
:
Sınıfı
: Rütbesi
: Adı
: Memleketi :
Nereden Atandığı:
Bölük
Komutanı
Pilot
Yüzbaşı
Sadettin
İstanbul 9
ncu Bölük
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
Hayrettin
-
7 nci Bölük
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
Halil
Yozgat
Yeşilköy Uçk.İst.
Bölük
Uçuş Heyeti
Pilot
Astsubay
H. Basri
Edirne
Yeşilköy Uçk.İst.
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen Hüseyin
Haki
Zile
Yeşilköy Uçk.İst.
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen
Lütfi Fikri
Gümüşhane 17 nci. Bl.K.V.
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Üsteğmen
Hüseyin Hüsnü
Ankara
Pilotaj Eğitimi
Bölük
Rasıdı
Rasıt
Teğmen
Ö. Avni (OKAR)
Selanik
Hava Deposu
(V) 1 NCİ SINIF YEŞİLKÖY UÇAK İSTASYONU UÇAK
DURUMU:
ALBATROS B-III/Keşif-Eğitim 100 Beygir (7 adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası
Fabrika Numarası
A 13
200/13
578 (Motorsuz)
A 14
201/15
579 (Yeşilköy'de kaldı)
A
15 202/15
580 (Yeşilköy'de kaldı)
A 16
203/15
281 (Motorsuz)
A 17
204 582
(Yeşilköy'de kaldı)
A 18
- 583
(Yeşilköy'de kaldı)
ALBATROS D-III/Av 160 Beygir (14 Adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası
Fabrika Numarası
AKD 8
5028
1736
AKD 12 5062 1770
(Motorsuz)
AKD
13
3243
1717 "
AKD 15
3249
1723 "
AKD 17
3245 1719
"
AKD 18
5054 1762 "
AKD 20
5052 1760
"
AKD 21
5048 1756
"
AKD 25
5044 1735
"
AKD 26
5090
1798 (Yeşilköy'de kaldı)
AKD
30
5040
1748
AKD 31
5026
1734
AKD 32
5046
1754
-
5075
1783
ALBATROS C-II/Silahlı-Keşif 160 Beygir (7 adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası Fabrika
Numarası
AK 4
448 1016
(Yeşilköy'de kaldı)
AK 8
-
191
AK 39
236
676
AK 42
234
522
AK 59
217
545 (Yeşilköy'de kaldı)
AK 60
214
512
AK 80
238
556 (Yeşilköy'de kaldı)
(Okul tayyaresi)
HALBERSTAD D-V/Av 120 Beygir (10 Adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası
Fabrika Numarası
-
413/16
227
-
415/16
229
HK 1
2314/17
261 (Yeşilköy'de kaldı)
HK 4
2319/17
266
HK 8
3501/17
494
HK 21 3504/17
497 (Motorsuz)
HK 22
3505/17 498
HK 26
3509/17
502 (Motorsuz)
HK 31
3421/17
514 (Motorsuz)
HK 28
3524/17
517
AEG C-IV/Silahlı-Keşif 160 Beygir (7 Adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası
Fabrika Numarası
-
7093
5667 (Motorsuz)
-
7097
5671 "
-
7098
5672 "
-
7099
5673 "
-
7109 5683
"
-
7110
5684 "
-
7111
5685 (Yeşilköy'de kaldı)
AEG
C-IV/Silahlı-Keşif 200 Beygir (1 adet)
Osmanlı Askeri Numarası
Alman Askeri Numarası
Fabrika Numarası
-
7609
4569
ALBATROS C-I/Av 160 Beygir (1 adet)
Osmanlı
Askeri Numarası Alman Askeri
Numarası
Fabrika Numarası
-
927
727
NIEUPORT D-XVII/Av 70 Beygir (2 adet)
(1'i motorsuz. Rusya'dan salla taşınırken sahile vurup el
konulanlardandır.)
FOKKER D-I/Av 120 Beygir (5 adet)
Osmanlı
Askeri Numarası Alman Askeri
Numarası
Fabrika Numarası
FD
1 161
895 (Yeşilköy'de kaldı)
FD 4
181
904 "
"
FD 6 171
900 " "
FD 7 151
703 "
"
FD 8 1903
941
FOKKER D-VII/Av 160 Beygir (7 adet)
Osmanlı Askeri Numarası Alman Askeri
Numarası
Fabrika Numarası
-
5203
5749 (Yeşilköy'de kaldı)
-
5291
5980
-
5297
5896
-
5303 5902
-
5331
5950
-
5332
5981
-
5336
5935
Yeşilköy'de 61 tayyare vardı. Bunlardan 45'i Maltepe'ye götürülmüştü.
1917 yılında hava sınıfına geçen ve önyüzbaşı rütbesinde
harp malulü olarak Ordudan ayrılan Hamdi ÇAYPINAR, 1918 -
1920 yıllarındaki durumu şöyle anlatıyor.
"1918 yılında meslek dışı birisi gelip de Yeşilköy
Tayyare İstasyonu'nun halini görse, orayı Osmanlı İmparatorluğunun
biricik hava eğitim ve öğretim merkezinden ziyade, hava müzesine
ait dağınık, perişan bir depo hükmünü verirdi. Sebebi de
bu hangarlarda 1912 yılından itibaren muhtelif milletlere ait
tayyarelerden tutun da Dünya Savaşının devamınca Almanlar tarafından
yapılan eski, modası geçmiş her tipten bir, iki, üç tayyare
vardı.
İstasyonda bir tamirhane ve iyi tertiplenmiş malzeme deposu vardı.
İtilaf Devletleri İstanbul'a gelince üç gün içinde İstasyonun
boşaltılarak kendilerine teslimini istediler. Doğal olarak bu mümkün
olmadı. Kışın şiddetle devam ettiği bir anda bütün malzeme
İstasyon dışına, karlar üzerine atıldı. Oradan sahile taşındı
ve Maltepe'ye nakledildi. Boşaltma ve taşınmada tayyare ve
malzemenin yarıdan fazlası harap oldu ve hasara uğradı."
(sayfa 24, 25 ve 26'daki resimler)
|
