ARKLAR  /  ARK MUHAFAZA  /  RADYALE GİRİŞ  /  PROCEDURE TURN  / TEARDROP                         

ARKLAR 

Artık TR’ımızı belirlemeyi biliyoruz, onu ufki alet manevralarımıza uygulamak için 60’a 1 kuralı ile nasıl kombine içerisinde kullandığımıza bakalım.

Lead Radyalleri (Lead Radials)

Çevresi 60 NM olan VORTAC’ı hatırlayın. Biz 60 NM’de (ya da 60 DME’de), 1° = 1 NM  oluğunu söylemiştik. Bu yüzden TR’ımız 1NM ise ve bir radyali 90°den önlemek istiyorsanız istenilen radyale oturmak için 1° (veya 1 radyal) önce dönmelisiniz. Eğer yarıçapınız 4 NM ise, 4° (veya 4 radyal) önce dönmelisiniz. Bu 60 DME’de iyi işler fakat diğer DME’lerde ne yapacaksınız. Tüm ihtiyacınız size NAVAID’den (seyrüsefer yardımcısından) her uzaklıkta bu bilgiyi verecek ilişkidir. Eğer 30 DME’de iseniz, 60 NM’deki 1 NM lead pointinden 2 kat fazla radyal alacaksınız. Bu ilişkiyi şöyle gösterebilirsiniz :

Her NM İÇİN radyal = 60 / ARK

Lead radyal = TR XRADYAL /NM

ÖRNEK 1)  20 DME’de her NM için kaç radyal?

Her NM için RADYAL = 60 / ARK = 60 / 20 = 3 X RADYAL / NM     

ÖRNEK 2)  10 DME Arkındaysınız ve 2 NM lead ihtiyacınız varsa, ne kadar radyal lead gerekli?

Her NM için RADYAL = 60 X 2NM lead / 10 = 12 radyal

Lead DME

Eğer bir radyaldaysanız ve bir arkı önlemek istiyorsanız, hesap çok kolaydır. TR’dan önleyeceğiniz arkın DME’sini ekleyin veya çıkartın.

Örnek : TAS = 300 Knots  ise :   20 DME Arkını önlemek için;

TAS = 0.5 MACH veya 5 NM / DK

Lead point DME = TR ± istenilen ark

TR = NM/MİN – 2 veya (NM/MİN)²/10 = 3 NM veya 2,5 NM

DME olarak Lead Point = 3 (veya 2,5) + 20 DME = 23 veya 22,5 DME

20 DME arkını önleyebilmek için 23 DME’de 30° yatışa girmeniz gerekir. Eğer daha hassas bir önleme yapmak istiyorsanız 22,5 DME’de dönüşe başlayın. Her iki türlü de 20 DME arkına çok yakın bir pozisyona gelirsiniz.

Ark Muhafaza (Maintaining the Arc)

Şimdi nasıl ark muhafazası yapacağınıza bakalım. Ark muhafazasını düz bacaklar uçarak koruyabileceğiniz gibi sabit bir yatışla da koruyabilirsiniz. 20 DME arkını muhafaza için gerekli olan yatış açısı aşağıdaki ilişkiden bulunabilir.

Gerekli olan yatış açısı = 1/2 x 60TR / ARK ( arktan radyale giriş ) veya 30 TR / ARK

Örnek : TAS =300 Knot  ve   IMN = 0,5    = 5 NM / DK

TR = NM/MİN – 2 veya (NM/MİN)²/10 = 3 NM veya 2,5 NM

Gerekli olan yatış açısı =x 3 (veya 2,5) = 4.5° veya 3.75° » 4°

NOT : Sabit bir yatış açısıyla uçarak ark muhafazası yapmak, spatial disoryantasyona (vertigo) neden olabilir. Fakat yinede emniyetle sıkı bir ark muhafazası için sabit  yatış açısı tek yoldur, 6 DME arkı gibi.                                                           SAYFA BAŞINA DÖNÜŞ

Arkı Terketme (Radyale Giriş) (Turning Off the Arc)

Şu anda ark üzerindesiniz ve 20 DME arkını nasıl terkedip 120 radyaline oturursunuz? Eğer ark muhafazası için gerekli yatış açısını biliyorsanız, radyale giriş için gerekli lead point hesabının yarısını cevaplamış olursunuz. Yarısını diyoruz çünkü lead point için iki katını almanız gerekecektir. Yukarıdaki örnekte ark muhafazası için kullanılan 4,5°, 120 Radyaline oturmak için 9° lead point olacaktır. Diğer bir yol ise aradaki ilişkiyi kullanmaktır.

LEAD POINT  = 60 / DME X TR

Örnek :  TAS = 300 KTS ........IMN O.5 ........5NM / DK

TR = NM/MİN – 2 = 3 NM

LEAD POINT  = 60 / 20 X 3 = 9 Derece

Gördüğünüz gibi 9°, ark muhafazası için kullanılan 9°nin aynısıdır. Lead point hesabıyla bulduğunuz açı değerinin yarısını aynı zamanda ark muhafazası için de kullanabilirsiniz. Bu sonuç hala 4°ye yakındır.                                                         SAYFA BAŞINA DÖNÜŞ

Procedure Dönüşleri (Pts) (Procedure Turns)

Uçağınızın dönüş yarıçapını (TR) kullandığınız diğer bir yer de procedure turn dönüşleridir. Bu tür dönüşleri uçmanın çeşitli metotları vardır.

1. METOD... Tartışacağımız ilk metod, 45°/180° manevrasıdır. Procedure turn dönüş yaklaşmaları 10 veya 15 NM içerisinde kalacak şekilde olurlar. 45°/180° manevrasını kullanırken ne kadar mesafe içeride kalacaksınız?

Aşağıdaki ilişki cevaplamanızda yardımcı olacaktır :

45°/180° manevra mesafesi = (3xTR) + 2

Örnek :  TR = 1 NM (180 KTAS)

Manevra mesafesi = (3x1) + 2 = 5 NM

45° / 180° manevrasını uygularken 5NM içerde kalma mesafesi kullanılabilir. Bu yüzden, eğer içerde kalma mesafeniz 10 NM ise 45/180 manevrasına procedure dönüş fixinden geç başlamayınız. (Rüzgar sakin)

2.METOD....... Eğer 80°/260° manevrasını uçacaksanız, mesafeyi hesaplamak için aşağıdaki bağlantıyı kullanınız:

80°/260°  manevra mesafesi = 3 x TR

Örneğin;  TR = 1 NM (180 KTAS)

80°/260°  Manevra mesafesi = 3x1 = 3 NM

Kalan mesafesinin 3 NM’i 80°/260° manevrasında kullanılacaktır. Bu yüzden kalan mesafeniz 10 NM ise, outbound’da 80/260 manevrasına başlamadan önce, dönüş fixinde 7 milden fazla gidemezsiniz. (rüzgar sakin)                                               SAYFA BAŞINA DÖNÜŞ

Teardrops

Outbound Mesafesini Saptama (Determining Outbound Distance)

Teardrop yaklaşmasındasınız, inbounda oturmak için outbound’da ne kadar gitmelisiniz? Aşağıdaki bağlantı, 30° yatışla inbound dönüşünün hakkındadır.

DÖNÜŞ ÇAPI X 60 / RADYAL FARKI = OUTBOUND MESAFESİ

Dönüş çapı 2 TR ise, eşitliği şöyle basitleştirebiliriz;

120 TR / RADYAL FARKI = OUTBOUND MESAFESİ

Örnek 1.  TR = 2 NM   (240 KTAS); outbound radyali  = 045   inbound radyal  = 015     Radyaller arası dereceler = 45 - 15 = 30

OUTBOUND MESAFESİ = 120 X 2 / 30 = 240 / 30 = 8 NM

Sola 30° yatış açısı kullanarak ve 8 NM 045 radyalinde, outbound'da giderken, 10 NM içinde kalacak şekilde 2 NM daha uçacaksınız. Ancak bunun  "içerde kalma" mesafesinden daha az olduğundan emin olun. Süratinizi 180 KTAS'a düşürürseniz, daha fazla mesafeye ihtiyacınız kalmaz. Bu aşağıda gösterilmiştir. (örnek 2)

Örnek 2.  TR = 1 NM (180 KTAS)

OUTBOUND MESAFESİ = 120 / 30 = 4 NM

Daha düşük süratte, outbound mesafe gereksiniminiz 4 NM + 1 NM olacaktır. (dönüş için) sürati 180 KTAS’a düşürmek fazladan 5 NM alan kazandırır.

Gerekli Yatış Açısını Saptama (Determining Bank Angle required)

Eğer teardrop yaklaşması sert dönüş noktası varsa, daha düzgün önleme için yatış açısını nasıl saptarsınız? Aşağıdaki formül yardımcı olur :

60 TR / RADYAL FARKI = GEREKLİ YATIŞ DERECESİ

RADYALLER ARASI MESAFE = RADYALLER X DME / 60

Uçak outbounda 060° radyalinde gidiyor ve 100° radyalde inbound olarak dönüşten çıkmak istiyor. Eğer uçak dönüşe 20 DME’ de başlarsa, 100° radyalde inbound olabilmek için sabit yatış açısı ne olmalıdır? Bu soruyu aşağıdaki örnek cevaplandırmaktadır.

Örnek :   TAS = 300 KTAS    IMN = 0.5     NM / DK = 5

TR = NM / DK - 2 = 3........veya .......NM / DK nın karesi / 10 = 2.5 nm

RADYALLER ARASI MESAFE = Radyaller X DME / 60 = 40 X 20 / 60 = 13.3 NM

GEREKLİ YATIŞ AÇISI  = 3 X 60 / 13 = 14 DERECE..veya  2.5 x 60 / 13 = 12 derece

TR’yi (dönüş yarıçapı) bulmak için hangi metodun kullanıldığına bağlı olarak 100° radyalinde inbound olmak için 12’yi veya 14° yi kullanabilirsiniz. Bu şekilde, dönüş boyunca sabit bir yatış kullanmak uçuş manevralarını basitleştirir.

Teardrop Offset

Mevcut olan tüm boşluğu outbound olabilmek için kullanmak isterseniz ve inbound 'a  dönerek  yol üzerine oturmak için hemen hemen yeterli yer bulabilmek için ne yaparsınız? (örneğin, beklemeye veya PT 'lere teardropla giriş gibi) Uygun boşluğu yakalamak için uygun ofsetti nasıl yaparsınız? Yeni ilişki şu şeklide olacaktır.

DÖNÜŞ ÇAPI X 60 / BACAK UZUNLUĞU = DERECE

Çünkü dönüş çapı (TD) = 2 TR (dönüş yarıçapı),

Biz şunu kullanabiliriz : 120 TR / Bacak uzunluğu = OFFSET

Örnek :  TR = 1 NM (180K); 5 NM bacaklar (bekleme paterni)

Outbound bacağı için 24° offset teardrop kullanmak, 30° yatış açısı kullanarak yol üzerinde inbound olmanıza izin verirmi? Hata veya rüzgar durumunda size  hiç yardımcı olmayacaktır. En azından yavaş dönüş oranı vb. faktörler  için 2 NM boşluğu olması gerekir . Bu ilişki , dönüş boyunca 30° lik yatış açısını sağlayacağı bir teardrop yaklaşma usulünde kullanılabilir.

ALET UÇUŞU FORMÜLLERİNİN 4 NCÜ ve SON BÖLÜMÜ TAYYARECİ DERGİ' NİN EKİM SAYISINDA.....................CELAL UZAR                                  SAYFA BAŞINA DÖNÜŞ